Hoogwater en de natuur in de Grensmaas

21-10-2021 1801 keer bekeken

In juli 2021 stroomde door de Maas bij Maastricht een ongekende hoeveelheid water. Nog niet eerder werd zo’n hoge afvoer gemeten, zelfs niet in de winter van 1993. Laat staan in de zomer - een periode die in een ‘normaal’ jaar juist gekenmerkt wordt door erg lage afvoeren.

In juli 2021 stroomde door de Maas bij Maastricht een ongekende hoeveelheid water. Nog niet eerder werd zo’n hoge afvoer gemeten, zelfs niet in de winter van 1993. Laat staan in de zomer - een periode die in een ‘normaal’ jaar juist gekenmerkt wordt door erg lage afvoeren. De kans op het optreden van z’n gebeurtenis is eens in de honderd à tweehonderd, en nog vele malen kleiner in de zomer (ENW, 2021). Het werd veroorzaakt door langdurig aanhoudende zware regenval in met name het stroomgebied van Waalse beken (zoals de Ourthe, Amblève en Vesdre), verder stroomafwaarts versterkt door het instromen van piekafvoeren uit onder meer de Geul en de Roer.

Naast de grote sociaal-economische impact van het hoogwater, heeft deze gebeurtenis ook zijn sporen achtergelaten op de natuur in en langs de Grensmaas. In principe – en op grote tijd- en ruimtelijke schaal – gedijen de Natura2000-soorten en habitattypen prima onder invloed van dit type natuurlijke dynamiek. Ooibossen kunnen bijvoorbeeld ontworteld raken en wegspoelen op de ene plek, terwijl verse afzetting van zand en grind gevuld met zaden op een andere plek nu de juiste vestigingscondities voor een nieuw ooibos creëert. Op korte termijn en lokaal is de werkelijkheid vaak anders, met name voor habitattypen die maar beperkt lokaal voorkomen en niet aangepast zijn aan zomerhoogwaters. Zo zijn de waterplantenvegetaties met grote fonteinkruiden en voor de Grensmaas karakteristieke vlottende waterranonkel mogelijk uitgespoeld door de hoge stroomsnelheden – lokaal wel 5 tot 6 m/s. Weinig diasporen (zaden, wortelende stengels etc.) komen het systeem in van de zijrivieren waardoor deze vegetaties grote moeite zullen hebben zich opnieuw te vestigen in de Grensmaas, met het risico op blijvende achteruitgang.

Daarbij speelt ook dat het riviersysteem nog aan het herstellen is van de ingrepen in het kader van de Maaswerken die Limburg beveiligen tegen overstromingen door de Maas. Hierdoor is de natuur minder robuust, waardoor dit invasieve exoten een kans biedt om zich te vestigen en tot dominantie te komen. Als deze exoten eenmaal voet aan wal hebben, is het erg lastig voor andere – inheemse – soorten zich ook te vestigen. Dit heeft een langdurig effect op het ecosysteem en daarmee dus ook op de kwaliteit van vegetaties van slikkige oevers en ruigten en zomen.

Rijkswaterstaat is met partners op dit moment vooral druk bezig het gebied op te ruimen en te ontdoen van vele tonnen plastic en ander afval meegevoerd door de rivier. Waar nodig worden herstelmaatregelen uitgevoerd zodat het systeem weer klaar is voor hogere afvoeren de komende winter. Ook gaan we bekijken wat de direct invloed geweest is van het zomerhoogwater op de natuur – zoals aquatische macrofauna – en aan de hand daarvan bekijken of er extra maatregelen nodig zijn om de natuur een handje te helpen te herstellen van deze extreme gebeurtenis.

Cookie-instellingen